طوفان فکری یا بارش مغزی که به انگلیسی به آن Brainstorming گفته می‌شود، یک استراتژی است که برای ایجاد ایده‌های مختلف به‌منظور کمک به حل یک مشکل خاص استفاده می‌شود. روش تدریس بارش مغزی بیش از 70 سال است که وجود دارد و هنوز هم برای مشارکت‌دادن دانش آموزان در تدریس با رویکرد حل مسئله از آن استفاده می‌شود. تکنیک‌های روش تدریس بارش مغزی متفاوت است، اما یک ساختار کلی برای آن وجود دارد که باید هنگام تدریس از آن پیروی کرد.

به‌طور خلاصه، پس از مطرح کردن مشکل یا مسئله، معلم، دانش آموزان را در گروه‌هایی سازماندهی می‌کند تا همه ایده‌های ممکن برای حل مسئله را در یک بارش مغزی مطرح کنند. بحث در مورد این ایده‌ها، پس از پایان بارش مغزی صورت می‌گیرد. در این مرحله معلم یا سرگروه، همه ایده‌ها را مورد بحث قرار داده و به‌عنوان بخشی از روش تدریس بارش مغزی، برخی از آنها را حذف می‌کند. در مرحله آخر، فهرستی از ایده‌هایی که برای حل مسئله مناسب هستند مشخص شده و با کمک بچه‌ها رتبه بندی می‌شود. در این‌جا به‌شکل مفصل‌تری این مراحل را مورد بحث قرار داده و سپس مزایا و چالش‌های روش تدریس بارش مغزی را بررسی می‌کنیم.

 روش اجرای بارش مغزی

برای اجرای این روش، شما به عنوان معلم باید مراحل زیر را در پیش بگیرید.  

1. مشکل یا مسئله را بیان کنید

مسئله یا موضوع را به‌عنوان سوالی مختصر و دقیق بیان کنید و از توضیح اضافی و جهت‌دهی خودداری نمایید.  این کار کمک می‌کند تا ایده پردازی‌ها بیشتر شده و محدود نشوند. سوالاتی که در زیر ذکر شده، نمونه‌های خوبی هستند که شیوه صحیح پرسیدن سوال را نشان می‌دهند. 

- از چه راه‌هایی می‌توانیم محصول X را بهبود دهیم؟ 

- X چه ویژگی‌هایی دارد؟ 

- چه چیزی در X وجود دارد که آن را از سایر X ها متمایز می‌کند؟ 

- چگونه می‌توانیم A و B را انجام دهیم؟

2.گروه‌بندی مناسب ایجاد کنید

هرچه تعداد افراد موجود در گروه بیشتر باشد، ایده‌های بیشتری تولید می‌شود. با این حال لازم است شماره افراد گروه را قابل مدیریت نگه دارید (8-12 عدد معمولا خوب است). حضور افراد بسیار زیاد ممکن است کسانی را که تمایل به مشارکت ندارند از ارائه ایده‌های خود بترساند. گروه‌ها باید ناهمگن باشند و در هر کدام از آنها دانش‌آموزانی با روحیات، سوابق و توان مختلف حضور داشته باشند.

3. نقش دانش آموزان را در گروه مشخص کنید

یک دانش‌ آموز را به‌عنوان سرگروه مشخص کنید تا همه ایده‌ها را بنویسد و در مشارکت کردن به بقیه دانش‌آموزان کمک کند، از اظهارات منفی جلوگیری کند و مدیرت زمان را انجام دهد. همه اعضای دیگر گروه باید همکاری و احترام متقابل را رعایت کنند.

4. بایدها و نبایدها را توضیح دهید.

- تاکید کنید که از همه ایده‌ها استقبال می‌شود و هیچ ایده‌ای مسخره یا عجیب نیست.

- در طول بارش مغزی، نباید هیچ انتقاد یا ارزیابی از ایده‌ها انجام شود.

- همه صداها باید شنیده شوند و همه باید نظرات خود را ارائه دهند.

- هیچ دانش آموزی نباید با فریاد زدن بر سر دیگران گروه را کنترل کند.

- نباید به‌مدت طولانی روی یک ایده زمان بگذارند.

5.در انتها  ایده‌ها و پیشنهادات را با کمک دانش‌آموزان رتبه‌بندی کنید

پس از پایان بازه زمانی تعیین شده، دانش آموزان باید شروع به ارزیابی و رتبه‌بندی تمام ایده‌های تولید شده در طول جلسه طوفان فکری کنند. فهرست نهایی باید سه تا پنج راه حل ممکن و کارساز را شامل شود. معیارهای رتبه‌بندی  را نیز می‌توان قبل از شروع طوفان فکری تعیین کرد.

مزایای روش تدریس بارش مغری

این نوع روش تدریس مزایای زیادی دارد که مهمترین آنها به‌شرح زیر است:

رشد همکاری گروهی

روش تدریس بارش مغزی یک فعالیت کلاسی جذاب و آسان است. این روش به دانش‌آموزان یاد می‌دهد که به‌جای یاد گرفتنِ راه حل، به خلق آن بپردازند و در عین حال در پیدا کردن آن به‌طور موثری با یکدیگر همکاری کنند. بارش مغزی به قدرت جمعی کلاس درس کمک می‌کند و این امکان را فراهم می‌کند که صدای تک‌تک دانش‌آموزان شنیده شده و با صدای گروه یکی شود. راه حل‌های نهایی عموماً از طریق اجماع همه افراد مشخص می‌شوند.

رشد مهارت‌ها

روش تدریس بارش مغزی، یک فعالیت دانش‌آموز محور است. خود دانش‌آموزان گروهی را هدایت می‌کنند تا ایده‌های موثری را تولید کنند. همچنین به‌خوبی یاد می‌گیرند که معیارهایی را برای این ایده‌ها به‌وجود بیاورند و در انتها لیست نهایی  راه حل‌ها را رتبه بندی کنند. این روش تدریس معمولا با استقبال زیادی روبرو می‌شود. دلیل آن هم این است که در همه‌جای دنیا دانش‌آموزان از روش‌های غیر رسمی آموزش، که می‌توانند در طول آن با همکلاسی‌های خود ارتباط برقرار کنند و مهارت‌های خود را ارتقا دهند استقبال می‌کنند.

یادگیری حل مسئله

روش تدریس بارش مغزی، یادگیری مبتنی بر مسئله را تقویت می‌کند. حل مسئله یکی از مهارت‌هایی است که بر هوش عاطفی دانش‌آموزان تاثیر زیادی دارد و آنها را برای یک زندگی اجتماعی موفق در آینده آماده می‌کند. بدون یک روش تدریس ویژه، نمی‌توان این مهارت را در دانش آموزان ارتقا داد.

افزایش خلاقیت

در روش‌های مرسوم تدریس، معمولا دانش آموزان باید پاسخ‌هایی را ارائه دهند که در چهارچوب خاصی قرار گیرد. این در حالی است که روش تدریس بارش مغزی به آنها کمک می‌کند ایده‌های خود را، هرچقدر هم پَرت به نظر برسند، بیان کرده و خلاقیت خود را افزایش دهند.