آموزش مبحث محلول‌ها در شیمی کنکور

مقدمه

محلول‌ها یکی از فصل‌های مهم شیمی کنکور هستند که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در تست‌های زیادی دیده می‌شوند. بسیاری از مسائل ترکیبی شیمی (مثل استوکیومتری یا اسید و باز) به مفاهیم محلول‌ها وابسته‌اند. پس اگر می‌خواهید در محاسبات شیمی سریع و دقیق باشید، باید این مبحث را به‌طور کامل یاد بگیرید.

تعریف محلول

محلول مخلوطی همگن از دو یا چند ماده است.

• حلال (solvent): ماده‌ای که مقدار بیشتری دارد (مثل آب).

• حل‌شونده (solute): ماده‌ای که در حلال حل می‌شود (مثل NaCl).

انواع محلول‌ها

1. جامد در مایع (مثل نمک در آب).

2. مایع در مایع (مثل الکل در آب).

3. گاز در مایع (مثل CO₂ در نوشابه).

4. گاز در گاز (هوا).

روش‌های بیان غلظت محلول‌ها

۱. درصد جرمی

%w=جرمحل‌شوندهجرممحلول×100\% w = \frac{جرم حل‌شونده}{جرم محلول} × 100%w=جرممحلولجرمحل‌شونده​×100

مثال: در محلول ۲۰ گرم NaCl در ۸۰ گرم آب → جرم محلول = ۱۰۰ گرم
درصد وزنی = $20÷100\times 100=20\%$.

۲. مولاریته (M)

مولاریته = تعداد مول حل‌شونده ÷ حجم محلول (لیتر)

M=nVM = \frac{n}{V}M=Vn​

مثال: محلولی با ۲ مول NaOH در ۱ لیتر → ۲M

۳. مولالیته (m)

مولالیته = تعداد مول حل‌شونده ÷ جرم حلال (کیلوگرم)

مثال: ۱ مول NaCl در ۰٫۵ کیلوگرم آب → ۲m

۴. نرمالیته (N)

نرمالیته = مولاریته × ظرفیت معادل (valency factor)

مثلاً H₂SO₄ با ظرفیت ۲ → ۱M = ۲N

۵. کسر مولی (X)

XA=nAnکلX_A = \frac{n_A}{n_{کل}}XA​=nکل​nA​​

مثال: در محلول ۱ مول NaCl و ۹ مول آب →
XNaCl=1/10=0.1X_{NaCl} = 1/10 = 0.1XNaCl​=1/10=0.1

رقیق‌سازی محلول‌ها

فرمول معروف:

M1V1=M2V2M_1 V_1 = M_2 V_2M1​V1​=M2​V2​

مثال: چند میلی‌لیتر HCl ۲M لازم است تا ۱۰۰ میلی‌لیتر محلول ۰٫۵M درست کنیم؟

2×V1=0.5×100→V1=252 × V_1 = 0.5 × 100 → V_1 = 252×V1​=0.5×100→V1​=25

تمرین تستی ۱ – درصد وزنی

اگر ۱۰ گرم KOH در ۹۰ گرم آب حل شود، درصد جرمی محلول چند است؟

10100×100=10%\frac{10}{100} × 100 = 10\%10010​×100=10%

تمرین تستی ۲ – مولاریته

حجم ۲۵۰ میلی‌لیتر محلول HCl با غلظت ۴M چند مول HCl دارد؟

n = M × V = 4 × 0.25 = 1 \] مول --- ## تمرین تستی ۳ – رقیق‌سازی از محلول NaOH با غلظت ۲M، چند میلی‌لیتر لازم است تا ۵۰۰ میلی‌لیتر محلول ۰٫۵M درست کنیم؟ \[ 2 × V_1 = 0.5 × 500 → V_1 = 125 \] میلی‌لیتر ---

تکنیک‌های تست‌زنی محلول‌ها 1. همیشه واحدها را تبدیل کنید (mL به L، g به kg). 2. بین فرمول‌ها جابه‌جا نشوید؛ اول مشخص کنید سوال دربارهٔ کدام غلظت است. 3. اگر سوال ترکیبی بود (مثل استوکیومتری + محلول‌ها)، حتماً از مول شروع کنید. 4. در رقیق‌سازی، حجم نهایی را با حجم اولیه اشتباه نگیرید. 5. از **جدول تناسب** استفاده کنید تا گیج نشوید. ---

## اشتباهات رایج داوطلبان - استفاده از درصد جرمی به‌جای مولاریته. - جا انداختن واحدها در محاسبات. - بی‌توجهی به تفاوت حجم محلول و جرم حلال. - نادیده گرفتن ظرفیت معادل در نرمالیته. ---

## منابع پیشنهادی - کتاب درسی شیمی دهم و یازدهم (مبحث محلول‌ها). - کتاب تست تاک قلم چی  برای تمرین مسائل متنوع. - آزمون‌های آزمایشی قلم‌چی برای تسلط در زمان‌بندی. ---

## جمع‌بندی مبحث محلول‌ها در شیمی کنکور پر از فرمول و محاسبه است، اما با کمی تمرین و استفاده از تکنیک‌های تست‌زنی، می‌توانید آن را ساده کنید. فراموش نکنید که درصد وزنی، مولاریته، مولالیته و رقیق‌سازی، پایهٔ حل بسیاری از سوالات ترکیبی شیمی هستند. با تسلط بر این مبحث، شانس شما برای زدن تست‌های ترکیبی و سخت کنکور چند برابر می‌شود

برای ثبت نام آزمون قلم چی کلیک کنید

برای مشاوره رایگان آزمون قلم چی کلیک کنید